تفاوت استرس و اضطراب چیست؟ (علل+ عوامل موثر+ تشخیص فرق استرس و اضطراب + راهکارهای درمانی )
فرق استرس و اضطراب
در زندگی روزمره، اغلب با احساساتی مانند استرس و اضطراب روبهرو میشویم. این دو حالت ممکن است شبیه به هم به نظر برسند، اما تفاوتهای مهمی دارند که شناخت آنها میتواند به ما کمک کند تا بهتر با آنها کنار بیاییم. شاید با خود بگویید که استرس و اضطراب چه تفاوت هایی دارند؟ در این مقاله، به بررسی اصلیترین تفاوت استرس و اضطراب، علل و عوامل موثر بر آنها و همچنین روشهای تشخیص و درمان این دو وضعیت میپردازیم. با شناخت این تفاوتها و یادگیری راهکارهای درمانی، میتوانید به زندگی سالمتر و آرامتر دست یابید. پس اگر خواهان یادگیری فرق اضطراب و استرس هستید، با مجله ” پویان سلامت” همراه باشید.
استرس و اضطراب چیست؟
ابتدا بیایید تا تعریف مختصری از این دو مقوله داشته باشیم تا بتوانیم به درک بیشتری از تفاوت استرس و اضطراب برسیم:
-
استرس چیست؟
استرس واکنش طبیعی بدن، به هر نوع فشار یا تغییری است که نیاز به تطبیق یا پاسخ دارد. این فشار میتواند ناشی از عوامل بیرونی مانند کار زیاد، مشکلات مالی یا روابط و یا عوامل درونی مانند افکار منفی و نگرانیهای شخصی باشد. در واقع، استرس زمانی رخ میدهد که فرد احساس کند که توانایی لازم برای مدیریت یک موقعیت یا چالش را ندارد.
-
اضطراب چیست؟
اضطراب یک وضعیت روانی و عاطفی است که با احساس ترس، نگرانی و ناامنی همراه است. برخلاف استرس که اغلب با یک عامل مشخص (مانند یک مشکل خاص) مرتبط است، اضطراب میتواند بدون محرک واضح ایجاد شود. این حالت اغلب شامل افکار مداوم و نگرانی درباره آینده یا چیزهاییست که ممکن است اتفاق بیفتد. اضطراب میتواند به شکل یک واکنش موقت یا به صورت مزمن و مداوم باشد.
استرس و اضطراب اغلب علائم مشابهی دارند، از جمله:
- مشکل در خوابیدن
- مشکلات گوارشی
- دشواری در تمرکز
- تنش عضلانی
- تحریکپذیری یا عصبانیت
بهطور خلاصه، فرق استرس و اضطراب در اینست که استرس واکنش به یک عامل بیرونی است، درحالیکه اضطراب بیشتر به درک ذهنی و احساسی فرد نسبت به خطرات یا تهدیدهای احتمالی مربوط میشود.
استرس در حد متعادل، میتواند مفید باشد، زیرا به فرد کمک میکند برای چالشها آماده شود یا وظایف دشوار را انجام دهد. اما اگر مدیریت نشود و از کنترل خارج شوند، میتوانند باعث اضطراب مزمن، اختلال در زندگی روزمره و آسیب به سلامت روانی و جسمانی فرد شود.
در ادامه نگاهی دقیقتر به تفاوت استرس و اضطراب و راهکارهای حمایتی برای مدیریت این دو خواهیم داشت.
علائم استرس و اضطراب شامل چه مواردی است؟
ممکن است از خودتان بپرسید که “اضطراب و استرس چگونه احساساتی هستند؟” استرس و اضطراب میتوانند طیف وسیعی از علائم جسمی و روانی را ایجاد کنند. در زیر تفاوت علائم استرس و اضطراب را بررسی میکنیم:
-
علائم و نشانههای استرس
علائم استرس میتواند شامل موارد زیر باشد:
- سرگیجه
- تنش عضلانی
- مشکلات گوارشی (مانند تهوع و اسهال)
- اختلال در خواب
- عصبانیت یا تحریکپذیری
- سردرد
- افزایش تعریق
- احساس غرق شدن در مشکلات
- بیقراری
- تغییر در اشتها
- افزایش ضربان قلب
-
علائم و نشانههای اضطراب
علاوه بر علائم مشابه استرس، نشانههای اضطراب میتواند شامل موارد زیر باشد:
- احساس خطر یا فاجعه قریبالوقوع
- سوزنسوزن شدن یا بیحسی در بدن
- مهآلود بودن ذهن یا عدم تمرکز
فرق استرس و اضطراب چیست؟
بسیاری از افراد گمان میکنند که استرس همان اضطراب است و با تعجب میپرسند: ” استرس و اضطراب چه تفاوتی با هم دارند؟” 😲 این درحالیست که علیرغم تشابه بسیاری از علائم آنها، این دو مقوله تفاوت دارند. استرس و اضطراب هر دو احساساتی هستند که میتوانند زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهند، اما اصلیترین تفاوت استرس و اضطراب در وجود یک عامل یا محرک مشخص است. برای درک بهتر فرق استرس و اضطراب مثالهای زیر را بخوانید:
- استرس: استرس اغلب به یک عامل یا موقعیت مشخص وابسته است. به عنوان مثال، فردی که باید یک پروژه مهم کاری را در یک مهلت کوتاه تحویل دهد، ممکن است احساس استرس کند. این استرس بهطور مستقیم با فشار کاری مرتبط است و پس از پایان پروژه، معمولاً کاهش مییابد. همچنین، ممکن است مادری که وظیفه مدیریت خانه و فرزندان را بهتنهایی برعهده دارد، با استرس ناشی از حجم کار زیاد و کمبود وقت مواجه شود. در این موارد، استرس با یک موقعیت خاص (مانند فشار کاری یا وظایف خانوادگی) مرتبط است و اگر این موقعیتها مدیریت شوند یا تغییر کنند، استرس نیز کاهش مییابد.
- اضطراب: اضطراب نیازی به وجود یک عامل مشخص ندارد و بیشتر حالتی از نگرانی مداوم یا احساس خطر است. به عنوان مثال، فردی ممکن است بدون دلیل مشخصی دائماً نگران باشد که مبادا اتفاق بدی رخ دهد، حتی زمانی که هیچ مشکل واضحی در زندگی او وجود ندارد. این افراد ممکن است در موقعیتهای عادی روزمره نیز احساس ترس و بیقراری کنند، مثل نگرانی دائمی از آینده مالی، سلامت خود یا خانواده، حتی زمانی که همهچیز در شرایط خوبی قرار دارد.
مهمترین تفاوت استرس و اضطراب چیست؟ |
استرس معمولاً موقتی است و بهطور مستقیم به یک عامل خارجی مرتبط است، مانند آزمون، پروژه، یا یک تعهد خاص. اما اضطراب میتواند بدون دلیل مشخص و بهطور مداوم فرد را درگیر کند. برای مثال، دانشجویی که برای امتحان نگران است، استرس را تجربه میکند، اما اگر حتی بعد از پایان امتحان همچنان نگران نتیجه آن باشد یا بهطور کلی احساس ترس از شکست در آینده داشته باشد، این حالت اضطراب محسوب میشود. |
چگونه بفهمیم علائم ما ناشی از استرس است یا اضطراب؟
خب حالا چطور تشخیص دهیم که احساسی که با آن دست و پنجه نرم میکنیم، استرس است یا اضطراب؟ برای تشخیص اینکه علائم شما ناشی از استرس است یا اضطراب، بهتر است ابتدا به شرایط فعلی زندگی خود نگاهی بیندازید و آنچه باعث نگرانیتان میشود را بررسی کنید. آیا نگرانیهایتان به یک عامل یا تهدید مشخص مربوط هستند؟ موارد زیر را به منظور تشخیص تفاوت استرس و اضطراب بخوانید:
۵ تفاوت عمده اضطراب و استرس
برای تشخیص استرس از اضطراب نکات مهم زیر را بخوانید:
- استرس بیشتر منشأ خارجی دارد، اما اضطراب درونی است.
استرس معمولاً توسط عوامل خارجی ایجاد میشود، مانند مسئولیتهای زیاد یا پروژههای کاری مهم. البته ممکن است با نگرش منفی یا کمالگرایی نیز خودتان باعث ایجاد استرس شوید.
اضطراب اما بیشتر به واکنشهای درونی شما به این عوامل مربوط میشود. اگر حتی با حذف عوامل استرسزا همچنان احساس ناراحتی و آشفتگی دارید، احتمالاً اضطراب دارید.
- اضطراب واکنشی بیش از حد به یک موقعیت است.
برخی موقعیتها مانند مرگ یک عزیز برای هر کسی استرسزا هستند. اما اضطراب واکنش غیرعادی و بیش از حد به موقعیت است. اگر نگرانی و پریشانی شما در مقایسه با دیگران غیرمعمول یا افراطی است، این نشانه اضطراب است.
- اضطراب میتواند مانع عملکرد شما شود.
موقعیتهای استرسزا معمولاً سخت هستند، اما در نهایت قابل مدیریتاند. در مقابل، اختلالات اضطرابی ممکن است شما را به نقطهای برسانند که دیگر نتوانید کارهای روزمره را انجام دهید. اگر ناراحتی شما به حدی است که نمیتوانید کار کنید یا دچار حملات پانیک میشوید، ممکن است اضطراب زمینهای داشته باشید.
- اضطراب با ترس و نگرانی از چیزهایی که وجود ندارند، همراه است.
استرس واکنشی به فشارها یا موقعیتهای واقعی است، اما اضطراب میتواند کاملاً درونی باشد. برای مثال، در اختلالات اضطرابی ممکن است حس نگرانی یا ترس مبهمی داشته باشید، حتی زمانی که هیچ دلیل واقعی برای نگرانی وجود ندارد.
- علائم خاص ممکن است نشانه اختلال اضطرابی باشند.
برخی از علائم خاص میتوانند نشاندهنده اضطراب باشند. برای مثال:
- حملات پانیک معمولاً نشاندهنده اختلال پانیک هستند.
- اضطراب شدید در موقعیتهای اجتماعی ممکن است به اختلال اضطراب اجتماعی اشاره کند.
اگر این نشانهها را تجربه میکنید، احتمالاً مشکل شما فراتر از استرس ساده است و نیاز به بررسی حرفهای دارید.
تشخیص دقیق و مدیریت بهموقع این وضعیتها میتواند کمک کند که زندگی آرامتر و کنترلپذیرتری داشته باشید.
مثال هایی برای تشخیص تفاوت بین استرس و اضطراب
مثال برای استرس: فرض کنید ماشین شما به لاستیکهای جدید نیاز دارد، بهویژه با شروع فصل سرما و بارش برف. اما در حال حاضر توانایی مالی برای تعویض لاستیکها ندارید. طی هفتههای آینده، هنگام رانندگی احساس نگرانی میکنید؛ نگران هستید که شاید روی یخ سر بخورید یا در مسیر دورافتادهای لاستیکتان پنچر شود. این نگرانیها مستقیماً به یک عامل مشخص (لاستیکهای فرسوده) مربوط هستند. پس از تعویض لاستیکها، نگرانی شما از بین میرود. این نشان میدهد که احساس شما ناشی از استرس بوده است.
مثال برای اضطراب: حال تصور کنید لاستیکهای جدید خریدهاید، اما همچنان هنگام رانندگی احساس نگرانی میکنید. این بار نگرانیهایتان ارتباط مستقیمی با لاستیکها یا شرایط جاده ندارد. یا شاید اصلاً لاستیکها هیچ مشکلی نداشتند، اما باز هم هنگام رانندگی احساس ترس یا ناراحتی میکنید، بدون اینکه دلیل مشخصی برای آن وجود داشته باشد. این نوع احساسات مبهم و مداوم، نشانه اضطراب هستند.
اگر بتوانید احساسات خود را به یک عامل یا موقعیت مشخص مرتبط کنید، احتمالاً با استرس مواجه هستید. اما اگر علت دقیق نگرانیهایتان مشخص نباشد یا این احساسات حتی پس از برطرف شدن عامل اولیه ادامه پیدا کنند، ممکن است با اضطراب روبهرو باشید. |
آیا استرس و اضطراب به یکدیگر تبدیل میشوند؟
استرس و اضطراب اگرچه دو احساس متفاوت هستند، اما ارتباط نزدیکی با هم دارند و در برخی موارد، استرس میتواند باعث بروز اضطراب شود.
برای مثال، اگر شما درگیر استرس ناشی از یک تغییر بزرگ در زندگی مانند جابهجایی باشید، ممکن است به مرور زمان احساس نگرانی و اضطراب کلی پیدا کنید، حتی اگر دلیل خاصی برای آن وجود نداشته باشد. این نگرانیها ممکن است فراتر از مسئله جابهجایی رفته و به اضطراب مزمن تبدیل شوند.
بنابراین، استرس مداوم یا شدید میتواند به مرور زمان منجر به بروز یا تشدید اضطراب شود، بهویژه اگر فرد نتواند آن را بهخوبی مدیریت کند.
چه عواملی موجب بروز استرس و اضطراب میشوند؟
استرس معمولاً در واکنش به فشارهای جسمی یا روانی ایجاد میشود. این فشارها ممکن است شامل تغییرات بزرگ زندگی باشد، مانند:
- نقلمکان به خانه یا شهر جدید
- شروع مدرسه یا شغل جدید
- ابتلا به بیماری یا آسیب جسمی
- مراقبت از یک دوست یا عضو خانواده که بیمار یا آسیبدیده است
- از دست دادن یکی از عزیزان
- ازدواج
- بچهدار شدن
البته، همیشه لازم نیست محرکهای استرس زندگی شما را کاملاً تغییر دهند. برخی از دلایل رایج و روزمره استرس عبارتند از:
- داشتن لیست طولانی از کارها برای انجام در آخر هفته
- شرکت در یک جلسه کاری مهم
- روبهرو شدن با ضربالاجل یک پروژه
ارتباط با اضطراب
در حالی که استرس معمولاً به یک عامل یا موقعیت مشخص مربوط میشود، اضطراب ممکن است بدون وجود یک محرک روشن و متمرکز ظاهر شود و به صورت نگرانی کلی و مداوم بروز کند.
چه استرس ناشی از تغییرات بزرگ زندگی باشد یا فشارهای کوچک روزمره، اگر مدیریت نشود؛ میتواند به احساس اضطراب شدیدتر و حتی مشکلات روانی جدیتر منجر شود.
اختلالات مرتبط با استرس و اضطراب
زمانی که استرس و اضطراب بهطور مکرر اتفاق بیفتند یا شدت آنها با عامل محرک تناسبی نداشته باشد، ممکن است نشانهای از یک اختلال زمینهای باشند، از جمله:
- اختلال اضطراب فراگیر (GAD): این اختلال با نگرانیهای مداوم و غیرقابلکنترل مشخص میشود. افراد ممکن است درباره مسائل روزمره یا خطراتی که احتمال دارد به خود یا عزیزانشان وارد شود، دائماً نگران باشند یا حتی منبع نگرانی مشخصی نداشته باشند.
- اختلال پانیک: این وضعیت باعث حملات ناگهانی و شدید ترس میشود که با علائمی مانند تپش قلب، تنگی نفس و احساس خطر قریبالوقوع همراه است.
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): این اختلال نتیجه یک تجربه تروماتیک است و میتواند باعث بازگشت خاطرات یا احساس اضطراب شدید در فرد شود.
- اختلال اضطراب اجتماعی: در این اختلال، فرد در موقعیتهایی که نیاز به تعامل اجتماعی دارند، احساس اضطراب شدید میکند.
- اختلال وسواس فکری-عملی (OCD): این اختلال شامل افکار تکراری و ناخواسته و احساس نیاز به انجام اعمال خاص بهصورت وسواسگونه است.
استرس و اضطراب به عوامل محیطی و ذهنی مختلفی وابسته هستند. اگر این احساسات مدیریت نشوند یا در زندگی روزمره اختلال ایجاد کنند، میتوانند به اختلالات جدیتری تبدیل شوند که نیاز به مداخله تخصصی دارند.
چگونه استرس و اضطراب خود را مدیریت کنیم؟
احتمالا حالا از خود میپرسید: ” راههای درمان و کنترل استرس و اضطراب چیست؟” باید بدانید که تجربه گهگاهی استرس و اضطراب طبیعی است، اما میتوانید از تکنیکهای زیر برای مدیریت آنها بهره بگیرید:
شناخت واکنشهای خود
برای مدیریت بهتر استرس و اضطراب، ابتدا باید واکنشهای ذهنی و جسمی خود را در موقعیتهای استرسزا بشناسید. توجه کنید که بدن و ذهن شما چگونه به این موقعیتها پاسخ میدهند. مثلاً:
- آیا قلبتان تندتر میزند؟
- آیا احساس تنش یا گرفتگی عضلانی دارید؟
- آیا افکار منفی در ذهنتان بیشتر میشوند؟
- آیا الگوی خواب یا تغذیه شما تغییر میکند؟
با بررسی دقیق این واکنشها، میتوانید آنها را بهتر درک کرده و در موقعیتهای مشابه آینده، آمادهتر عمل کنید. این آمادگی به شما کمک میکند که این واکنشها را پیشبینی کرده و شدت تأثیر آنها را کاهش دهید.
چگونه این شناخت به شما کمک میکند؟
- افزایش کنترل: وقتی بدانید که در مواجهه با استرس یا اضطراب چه اتفاقی برای شما میافتد، بهتر میتوانید آن را مدیریت کنید.
- کاهش غافلگیری: شناخت الگوهای رفتاری و ذهنی خود باعث میشود کمتر تحت تأثیر ناگهانی قرار بگیرید.
- انتخاب راهکارهای مؤثر: با شناخت واکنشهای خود، میتوانید بهترین تکنیکهای آرامشبخش یا راهکارهای مدیریت استرس را انتخاب کنید.
پیشنهاد عملی
برای درک بهتر واکنشهای خود، میتوانید یک دفترچه یادداشت داشته باشید و موقعیتهایی که باعث استرس یا اضطراب شما میشوند را ثبت کنید. موارد زیر را در آن بنویسید:
- موقعیت یا عامل استرسزا
- احساسی که در لحظه داشتید
- واکنشهای جسمی (مثل ضربان قلب یا تغییرات تنفسی)
- واکنشهای ذهنی یا رفتاری (مثل افکار یا کارهایی که انجام دادید)
این تمرین به شما کمک میکند که الگوهای رفتاری خود را بشناسید و در آینده مدیریت بهتری داشته باشید.
تغییرات سبک زندگی
تغییرات کوچک، اما مؤثر در سبک زندگی میتوانند تأثیر زیادی بر کاهش استرس و اضطراب داشته باشند. این تغییرات نهتنها به بهبود سلامت جسمی و روانی شما کمک میکنند، بلکه در کنار درمانهای پزشکی، نتایج بهتری را به همراه خواهند داشت.
چرا تغییرات سبک زندگی مهم است؟
زندگی روزمره، عادات و رفتارهای ما نقشی کلیدی در ایجاد یا کاهش استرس و اضطراب دارند. زمانی که بتوانید عادات ناسالم یا فشارزا را شناسایی و آنها را اصلاح کنید، میتوانید احساس آرامش بیشتری داشته باشید و بهبود کلی در کیفیت زندگی خود را تجربه کنید.
راهکارهایی برای تغییر سبک زندگی
- کاهش مصرف کافئین و الکل: کافئین (مانند قهوه یا نوشیدنیهای انرژیزا) و الکل میتوانند سیستم عصبی شما را تحریک کرده و اضطراب را تشدید کنند. محدود کردن مصرف آنها میتواند به آرامش بیشتر کمک کند.
- داشتن خواب کافی: کمبود خواب یکی از عوامل تشدیدکننده استرس و اضطراب است. سعی کنید الگوی خواب منظم داشته باشید و هر شب ۷-۸ ساعت بخوابید. ایجاد یک محیط خواب آرام، مانند کاهش نور و صدا، به بهبود کیفیت خواب کمک میکند.
- ورزش منظم: فعالیت بدنی روزانه، حتی بهمدت ۳۰ دقیقه، میتواند هورمونهای استرس را کاهش داده و هورمونهای شادی (مانند اندورفین) را افزایش دهد. تمرینات ساده مانند پیادهروی، دویدن، یوگا یا شنا میتوانند مفید باشند.
- تخصیص زمان برای سرگرمی و علاقهمندیها: زمانی را برای فعالیتهایی که به شما لذت میدهند، مانند نقاشی، موسیقی، مطالعه یا باغبانی، اختصاص دهید. این کارها میتوانند ذهن شما را از نگرانیهای روزمره منحرف کنند.
- مدیتیشن و تمرینهای آرامشبخش: تمرینهای مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق میتوانند به کاهش تنشهای جسمی و ذهنی کمک کنند. این تمرینها با تمرکز بر لحظه حال، اضطراب و استرس را به میزان قابل توجهی کاهش میدهند.
- مدیریت زمان: برنامهریزی مناسب و مدیریت زمان میتواند فشار انجام کارها را کاهش دهد. استفاده از لیست وظایف و اولویتبندی کارها کمک میکند تا به کارهای خود نظم دهید و احساس کنترل بیشتری داشته باشید.
- تغذیه سالم: یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوهها، سبزیجات، پروتئین و غلات کامل میتواند انرژی شما را افزایش داده و ذهن شما را آرام کند. پرهیز از غذاهای پرچرب و پرقند نیز توصیه میشود.
- صحبت با دیگران: ارتباط با دوستان یا خانواده و به اشتراک گذاشتن احساسات خود میتواند به کاهش فشار روانی کمک کند. گاهی فقط شنیده شدن توسط دیگران میتواند آرامشبخش باشد.
چگونه تغییرات را شروع کنیم؟
بهتر است این تغییرات را بهتدریج وارد زندگی خود کنید و به خود فرصت دهید تا به آنها عادت کنید. برای مثال، اگر ورزش نمیکنید، با ۱۰ دقیقه پیادهروی در روز شروع کنید و بهمرور زمان آن را افزایش دهید.
تغییرات سبک زندگی ساده اما پایدار میتوانند تأثیر بزرگی بر کاهش استرس و اضطراب داشته باشند. این تغییرات به شما کمک میکنند که نهتنها در لحظه آرامش بیشتری داشته باشید، بلکه از سلامت جسمی و روانی بلندمدت نیز بهرهمند شوید.
چهزمانی باید به متخصص مراجعه کنیم؟
حالا میدانیم که تفاوت استرس و اضطراب در عین شباهت، بسیار زیاد است. چه دچار استرس باشید و یا اضطراب، میتوانید از نکات مذکور برای شناسایی علائم استرس و اضطراب و مدیریت آن کمک بگیرید. اما توجه داشته باشید که موارد ذکر شده جز راههای پیشگیری از اضطراب و استرس و کنترل آن است و با راهکارهای درمان اضطراب و استرس تفاوت دارد. حال سوال اینجاست که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر استرس یا اضطراب زندگی روزمره شما را مختل کرده یا احساس میکنید که توانایی انجام کارهای معمول خود را از دست دادهاید، توصیه میشود با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید. مراجعه به یک درمانگر یا مشاور میتواند به شما کمک کند تا راهکارهای مؤثری برای مدیریت این وضعیت پیدا کنید و احساس بهتری داشته باشید.
نکته قابل توجه: برای شروع درمان، نیازی نیست که حتماً به یک اختلال خاص مبتلا باشید. یک متخصص میتواند به شما کمک کند محرکهای استرس و اضطراب را شناسایی کرده و مهارتهای لازم برای مقابله با آنها را تقویت کنید، حتی اگر شرایط شما به یک بیماری تشخیصی مرتبط نباشد.
یادتان باشد که اقدام برای کمک گرفتن نشاندهنده قدرت شما در مواجهه با مشکلات است و میتواند قدم بزرگی به سوی بهبود باشد.
چه زمانی باید حتماً کمک بگیرید؟
- اگر استرس یا اضطراب به اندازهای شدید است که احساس بیپناهی یا ناامیدی میکنید.
- اگر افکار آسیب رساندن به خود یا دیگران به سراغتان آمده است.
چطور میتوانید کمک بگیرید؟
میتوانید با شماره 02152402 تماس گرفته و با یکی از مراکز تخصصی روانشناسی تهران تماس بگیرید. ما در ونک کلینیک با برخورداری از تیم سلامت روان مجرب، به شما کمک خواهیم کرد.
منبع اصلی مقاله: healthline